De Engelse kerk
Aan het Van Limburg Stirumplein ligt de Engelse kerk, Holy Trinity Church. Deze Anglicaanse kerk is ontstaan uit een Britse migrantengemeenschap in Utrecht. In 1910 sloegen twee vooraanstaande echtparen in de regio Utrecht de handen ineen om een eigen kerkgebouw voor de Anglicanen in Utrecht te stichten. In 1911 kochten de echtparen Bingham en Twiss dit perceel bouwgrond bij de Prinsenstraat. De destijds beroemde Utrechtse architect P.J. Houtzagers “bekend van de statige villa’s op de Emmalaan” liet het kerkgebouw en later de pastorie optrekken in een late neogotische stijl.
Onder invloed van zijn vrouw liet Twiss zich in 1911 vormen in de Anglicaanse kerk na een opleiding tot prediker gevolgd te hebben. De eerste steen werd in november 1911 gelegd in aanwezigheid van de Anglicaanse Bisschop van Noord en Centraal-Europa, bishop Bury en de burgemeesters van Utrecht en Houten. Op 2 juni 1913 werd het kerkgebouw ingewijd.
Vrouwengemeenschap
De kerk zou het ontmoetingspunt voor de Engelstalige gouvernantes worden waar na de dienst de dames onder het genot van een kop thee elkaar konden treffen in de consistorie. Het was in het begin vrijwel alleen een vrouwengemeenschap. Het koor dat tijdens de dienst zong bestond uit alleen vrouwen. De leidster van het koor was de Amerikaanse Ema Louisa Dayas (1862-1922), lerares op de meisjesschool van de Herrnhutters in Zeist. Deze had vermoedelijk contact met Agatha Snellen (1862-1948), de latere grondlegster van de Agatha Snellenschool, een school voor bijzonder neutraal onderwijs.
Voorganger
In 1914 werd de pastorie bijgebouwd, waarna de Britse geestelijke, Reverend Alban Blakiston werd benoemd tot voorganger van de kerk. Sindsdien heeft de kerk alleen maar voorgangers uit de Britse Gemenebest gehad. De voorganger hield niet alleen diensten in dit kerkgebouw, want Holy Trinity Church was ook moederkerk voor de kleine Anglicaanse gemeentes in de oostelijke provincies zoals in Arnhem en Zwolle.
In 1914 en 1916 werden er nog kleine stukjes grond aangekocht om de tuin tussen de pastorie en het kerkgebouw te vergroten. Deze is aangelegd door de firma Copijn, geheel in de sfeer van het Wilhelminapark.
Tweede wereldoorlog
Op 7 januari 1917 kwam J.E.W. Twiss plotseling te overlijden. De weduwe Twiss-Aubin werd daarna de centrale figuur om de financiële toekomst van Anglicaanse gemeente te waarborgen. Zij schoof haar petekind, John Eduard Willem Twiss Quarles van Ufford naar voren als beschermheer van haar geestelijke erfgoed. In april 1940 trad de Nederlands Hervormde Twiss Quarles van Ufford vanwege de afwezigheid van de Britse geestelijke als tijdelijk voorganger voor de Anglicaanse gemeente op.
Na de Duitse inval in 1940 werd het kerkgebouw gesloten. Door ingrijpen van weduwe Twiss-Aubin bleven de kerkgebouwen behouden voor de Anglicaanse gemeente. Zij verzekerde protectie van de kerkgebouwen door het Amerikaanse consulaat en liet zolang de pastorie bewonen door Dr. Paul S. Breuning van de Utrechtse Universiteitsbibliotheek en zijn gezin. Het gezin Breuning moest het kerkgebouw in november 1942 verhuren aan de Gereformeerde Kerk in Hersteld Verband, omdat anders de bezetters de gebouwen dreigden in te nemen. Het gezin verplaatste daarop de diensten van de Anglicaanse gemeente naar de pastorie.
Anekdotes
Over de oorlogsjaren vallen enkele interessante anekdotes te vertellen: zo dreigden de Duitsers het hekwerk rondom de Engelse kerk te slopen omdat zij het nodig hadden voor de oorlog. Zij stelden het echtpaar Breuning hiervan op de hoogte. Mw Breuning, de Engelse vrouw van Dr. Breuning antwoordde toen in vloeiend Duits dat als de Duitsers dit zouden doen dat dan het hek om de Duitse kerk in Londen gesloopt zou worden, waarop de Duitsers het maar gelaten hebben.
De weerhaan van onze kerk vertoont enkele kogelgaten. Deze zijn afkomstig uit het pistool van een dronken Duitse officier die op een zaterdagnacht vanaf de huizen in het Wilhelminapark de schoten loste.
De kerkgebouwen hadden geen grote schade opgelopen door de oorlogshandelingen, afgezien van een bestorming van de pastorie door Duitse soldaten die op 5 mei 1945 de voordeur met een handgranaat hadden opgeblazen uit woede over het uitsteken van de Engelse vlag.
De Britse en Canadese eenheden die in Utrecht gelegeerd waren gebruikten de gebouwen voor het houden van hun eigen diensten en regelmatig werden er op het Van Limburg Stirumplein ‘church parades’ afgenomen.
Na de oorlog
Na de oorlog sloten meer en meer Nederlanders zich bij de Anglicaanse gemeente aan. Vanaf de jaren voor de oorlog was de Engelse kerk onofficieel een Engels taleninstituut voor scholieren aan de Utrechtse scholen. Anderzijds waren er verschillende inwoners van Utrecht die een warme sympathie koesterden voor de liturgie binnen de Anglicaanse kerk en vooral voor de belangrijke rol voor de traditie van Engelse koorzang.
De Anglicaanse kerk was een belangrijk ontmoetingspunt voor de Britse gemeenschap in Utrecht. Belangrijke Britse culturele evenementen speelden zich ofwel in de kerk of de pastorie af. De jaarlijkse Church Bazaar werd bijvoorbeeld geopend door de Britse ambassadeur in Nederland. Zo viel de viering het 40-jarige jubileum van de kerk samen met de viering van de kroningsplechtigheid van de Britse vorstin Elizabeth II in juni 1953.
Heden
De Anglicaanse gemeente van Utrecht valt onder het herderlijke gezag van de bisschop in Europa waarvan de zetel in Gibraltar ligt. De regio Utrecht maakt op zich deel uit van de kerkprovincie van Canterbury en nog steeds worden geestelijken uit het Britse gemenebest tot voorganger benoemd.
Op het moment zit de gemeente zonder een vaste voorganger. De gemeente krijgt zogenaamde ‘locums’ dat zijn veelal gepensioneerde geestelijken die voor een periode van 4 tot 6 weken de diensten hier draaien.
Geïnteresseerden die wellicht iets kunnen toevoegen aan de geschiedenis van onze gemeente kunnen contact opnemen met:
Arnold Rietveld
St. Ludgerusstraat 119
3553 CV, Utrecht
tel: 030-2624959
e-mail:postbus@jg-rietveld.demon.nl